Διαβούλευση για το Σχέδιο Πρόσκλησης «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΗ ΨΗΦΙΑΚΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΚΑΙ TA ΤΕΙ – ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ (HELLENIC ACADEMIC OPENCOURSES)»
Το ηλεκτρονικό αρχείο του Σχεδίου Πρόσκλησης για Διαβούλευση (DOC|840ΚΒ)
Παράταση καταληκτικής ημερομηνίας της διαβούλευσης έως 15/10/2010
17 Σχόλια στη Διαβούλευση..
Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.), που αποτελεί τον τριτοβάθμιο κοινωνικό και συνδικαλιστικό φορέα των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους στη χώρα, επίσημα αναγνωρισμένο Κοινωνικό Εταίρο της ελληνικής Πολιτείας σε ζητήματα αναπηρίας, ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία – του μεγαλύτερου φορέα εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο – με την ιδιότητα του μέλους με δικαίωμα ψήφου της Επιτροπής Παρακολούθησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», σας υποβάλλει με το παρόν το σχόλιό της.
Πιο συγκεκριμένα, στα κριτήρια της Πρόσκλησης αναφέρεται το εξής:
“Γ6. Εξασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία.
Εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο η Πράξη ικανοποιεί, όπως κατά περίπτωση αρμόζει, τις απαιτήσεις της μη διάκρισης, της ισότιμης πρόσβασης στις υπηρεσίες και στην πληροφόρηση και της ισότιμης συμμετοχής στην Πράξη όλων των κατηγοριών των ατόμων με αναπηρία. Ειδικότερα όσον αφορά στην ισότιμη πρόσβαση σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες, εξετάζεται αν η Πράξη ικανοποιεί τις απαιτήσεις προσβασιμότητας τουλάχιστον επιπέδου ΑΑ των διεθνών προδιαγραφών W3C-WAI.”
Πρέπει να επισημάνουμε ότι η προδιαγραφή δεν είναι το W3C-WAI, αλλά το WCAG (ή στην Ελληνική «Οδηγίες για την Προσβασιμότητα του Περιεχομένου του Ιστού 2.0»). Ως εκ τούτου, το εν λόγω κριτήριο πρέπει να διαμορφωθεί ως εξής:
“Γ6. Εξασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία.
Εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο η Πράξη ικανοποιεί, όπως κατά περίπτωση αρμόζει, τις απαιτήσεις της μη διάκρισης, της ισότιμης πρόσβασης στις υπηρεσίες και στην πληροφόρηση και της ισότιμης συμμετοχής στην Πράξη όλων των κατηγοριών των ατόμων με αναπηρία. Ειδικότερα όσον αφορά στην ισότιμη πρόσβαση σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες, εξετάζεται αν η Πράξη συμμορφώνεται πλήρως με τις ελέγξιμες Οδηγίες για την Προσβασιμότητα του Περιεχομένου του Ιστού έκδοση 2.0 σε επίπεδο προσβασιμότητας τουλάχιστον «ΑΑ» (WCAG 2.0 level AA)”. Σε περίπτωση δε που η πράξη αφορά και στην προσφορά διαδικτυακών υπηρεσιών για χρήση από φορητές συσκευές, επιπλέον της προηγούμενης συμμόρφωσης “θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ελέγξιμες Βέλτιστες Πρακτικές του Κινητού Παγκοσμίου Ιστού έκδοση 1.0 (Mobile Web Best Practices 1.0)”.
Παρακαλούμε όπως προχωρήσετε στη διόρθωση του εν λόγω κριτηρίου Γ6 σύμφωνα με την προαναφερθείσα πρότασή μας.
Η κύρια εντύπωση που αποκτά κάποιος από την ανάγνωση της πρόσκλησης είναι ότι κύριες προθέσεις της είναι α) να δημιουργηθεί μια κοινή πλατφόρμα διάθεσης ηλεκτρονικών μαθημάτων σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας και β) να αναπτυχθούν ηλεκτρονικά μαθήματα με τη μορφή online παρουσιάσεων ή κυρίως βίντεο διαλέξεων που θα διατίθενται ανοιχτά στους ενδιαφερόμενους.
Όσον αφορά στο πρώτο, είναι γνωστό ότι τα περισσότερα ιδρύματα της χώρας έχουν ήδη προβεί σε τέτοιες ενέργειες και διαθέτουν τουλάχιστον κατά την τελευταία 5ετία πλατφόρμες ασύγχρονης εκπαίδευσης που φιλοξενούν μεγαλύτερο ή μικρότερο αριθμό ηλεκτρονικών μαθημάτων. Το γεγονός ότι σε πολλά ιδρύματα οι Βιβλιοθήκες είναι αυτές που διαθέτουν τις πλατφόρμες αυτές δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη στο κείμενο της Πρόσκλησης. Το γεγονός επίσης ότι κάποιες Βιβλιοθήκες σε συνεργασία με διδάσκοντες των ιδρυμάτων τους, έχουν συμμετάσχει στην υποστήριξη πιλοτικών εφαρμογών ηλεκτρονικής και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης φαίνεται επίσης να μην είναι γνωστό. Το κατά πόσο μια κοινή πλατφόρμα θα είναι η λύση για την προώθηση των η-μαθημάτων σε εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους θα πρέπει να διερευνηθεί υπό το πρίσμα α) της επιτυχημένης ή όχι χρήσης των υφιστάμενων εγκαταστάσεων (π.χ. e-class, moodle), β) της εξέλιξής τους (από τεχνολογικής πλευράς), γ) της υποστήριξής τους από την εθνική ή/και διεθνή κοινότητα και κυρίως δ) από το κατά πόσο οι υφιστάμενες πλατφόρμες διέπονται, ως προς τη δομή τους και τις δυνατότητες που προσφέρουν, από τις σύγχρονες ανάγκες για ηλεκτρονική μάθηση.
Ως προς το δεύτερο, η εντύπωση που αποκομίζει κάποιος από την πρόσκληση είναι ότι το μόνο ζήτημα για την επιτυχημένη εφαρμογή (αλλά και για την υιοθέτηση;) των η-μαθημάτων κατά την εκπαιδευτική διαδικασία είναι η διάθεση βιντεοδιαλέξεων στους εκπαιδευόμενους. Όντως, η διάθεση τέτοιων εφαρμογών μπορεί να θεωρηθεί ως κάτι «καινούργιο» από τους σημερινούς εκπαιδευόμενους, αλλά μπορεί από μόνη της να αποτελέσει έναν εθνικό στόχο που θα οδηγήσει την εκπαίδευση της χώρας στη νέα εποχή, αυτή της ευέλικτης μάθησης και ακόμη πιο πέρα, της δια βιου μάθησης που στηρίζεται στη χρήση πολλαπλών εκπαιδευτικών εργαλείων, ποικίλων και νέων μαθησιακών συστημάτων και κυρίως, πληθώρας ηλεκτρονικών πηγών;
Το γεγονός ότι η πρόσκληση δεν απευθύνεται και δεν περιλαμβάνει τη χρήση των Βιβλιοθηκών είναι από μόνο του ενδεικτικό μιας τάσης μονοδιάστατης θεώρησης της ηλ-εκπαίδευσης ως αποκλειστική εφαρμογή τεχνολογικών εργαλείων. Και σαφώς τα τεχνολογικά εργαλεία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη η-μαθημάτων και θα συμβάλουν τα μέγιστα για την καλή εφαρμογή τους, κατά πόσο όμως αποτελούν την ουσία της ηλ-εκπαίδευσης; Σε διεθνές επίπεδο, κύριο πρόβλημα των εκπαιδευόμενων είναι η αδυναμία τους να εντοπίσουν τις πηγές/πληροφορίες που χρειάζονται για τη διεύρυνση των γνώσεων που αποκομίζουν κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια του University of California, Berkeley (http://www.lib.berkeley.edu/mellon/index.html) να συμπεριλάβει στη δομή των προπτυχιακών μαθημάτων του την έρευνα μέσω της χρήσης πληροφοριακών πηγών και, σε συνεργασία με τις Βιβλιοθήκες του ιδρύματος, να δομήσει έτσι τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, ώστε να συμπεριλαμβάνουν τη χρήση πηγών. Και παρότι μεταξύ των προδιαγραφών που δίνονται για τα ψηφιακά μαθήματα στην Πρόσκληση αναφέρονται οι «λέξεις-κλειδιά και βασικοί όροι ανά διάλεξη και κεφάλαιο», καθώς και η «αναφορά βιβλιογραφίας», θεωρείται ότι για την κάλυψη των προδιαγραφών αυτών είναι αρκετή μια πλατφόρμα και η διάθεση βιντεοδιαλέξεων; Δεν θα είναι πληρέστερα τα η-μαθήματα που θα διαμορφωθούν εάν συμπληρώνονται από ηλεκτρονικές πηγές που διαθέτουν οι Βιβλιοθήκες, από θεματικές πύλες (portals) που έχουν αναπτύξει οι Βιβλιοθήκες, από (online) σεμινάρια εντοπισμού, αξιολόγησης και αποτελεσματικής χρήσης της πληροφορίας και των πηγών πληροφόρησης που προσφέρουν εδώ και χρόνια οι Βιβλιοθήκες;
Η εμπειρία που εδώ και χρόνια έχουν αποκτήσει οι Βιβλιοθήκες στη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων δεν θα συνδράμει στην ευκολότερη και ορθότερη αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων που αφορούν στον ηλ-εκπαιδευτικό υλικό;
Στο κείμενο της πρόσκλησης γίνεται αναφορά (σελ. 18) στην ανάπτυξη «μιας σειράς μαθημάτων πληροφοριακής παιδείας σε μια σειρά επιστημονικών αντικειμένων». Το ζήτημα είναι ότι τέτοια προγράμματα έχουν ήδη αναπτυχθεί από τις Βιβλιοθήκες και αυτό στο οποίο θα πρέπει να στοχεύει η πρόσκληση είναι στην υιοθέτηση αυτών των προγραμμάτων από το εκπαιδευτικό σύστημα, πράγμα που δεν κατέστη δυνατό στην απαιτούμενη έκταση μέχρι σήμερα. Πώς στοχεύουμε στην δια βίου μάθηση όταν οι απόφοιτοι των ιδρυμάτων μας δεν γνωρίζουν πώς να εντοπίσουν και να διαχειριστούν τις πηγές που τους διατίθενται; Και ποιες υποδομές είναι οι προσφορότερες για την υλοποίηση της δια βίου μάθησης και της αυτό-εκπαίδευσης από τις Βιβλιοθήκες που από τη φύση τους προσφέρουν πρόσβαση στην πληροφορία που αποτελεί βάση της δια βίου εκπαίδευσης και της διεύρυνσης των γνώσεων ενός ατόμου;
Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η πρόσκληση ορθώς στοχεύει στη σύμπραξη υφιστάμενων υποδομών για την ανάπτυξη των η-μαθημάτων, παραλείπει όμως μια από τις σημαντικότερες και εκ των πραγμάτων σχετικότερες υποδομές, τις Βιβλιοθήκες.
Η απάντηση του ΕΔΕΤ στη διαβούλευση:
https://pithos.grnet.gr/pithos/rest/zmousm@grnet-hq.admin.grnet.gr/files/pub/eclass_diabouleush-apantisi_grnet.pdf
Εκ μέρους του Εθνικού Δικτύου Έρευνας και Τεχνολογίας – ΕΔΕΤ Α.Ε.
Επιτρέψτε και τη δική μου συνεισφορά στη διαδικασία διαβούλευσης επί του συγκεκριμένου, πολύ σημαντικού, σχεδίου πρόσκλησης για την υποβολή προτάσεων έργων:
Στο κείμενο του σχεδίου διαβάζω ότι προτεραιρότητα συνιστά το “…να αυξηθεί η απασχολησιμότητα, να βελτιωθεί η συνάφεια της υποχρεωτικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης / κατάρτισης προς την αγορά εργασίας”. Εξαρτάται βέβαια από το αντίστοιχο γνωστικό πεδίο, όμως τείνει να συμβαίνει σχεδόν πάντα ένα μάθημα (όπως αυτό οργανώνεται και διδάσκεται στο πλαίσιο του κύκλου σπουδών ενός ΑΕΙ) να χρειάζεται να υποστεί εκτεταμένες τροποποιήσεις στο περιεχόμενο και στην μεθοδολογία της προσφοράς του προκειμένου αυτό να συμβάλλει ουσιαστικά στην υπόθεση της επαγγελματικής κατάρτισης και εκπαίδευσης, εξυπηρετώντας την αύξηση της απασχολησιμότητας στην αγορά εργασίας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η οργάνωση/διάθεση σε ηλεκτρονική μορφή των διδακτικών σημειώσεων, διαφανειών και ασκήσεων, με τρόπο ανάλογο εκείνου του OpenCourseWare του MIT, ακόμα και των διαλέξεων σε μορφή ψηφιακή βίντεο (π.χ. VideoLectures.net), δεν επαρκούν. Χρειάζεται να γίνει ‘επέμβαση’ στο σχετικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο του μαθήματος που προσφέρεται σε φοιτητές του ΑΕΙ, ώστε αυτό να αποκτήσει μία κυρίαρχη εφαρμοσμένου τύπου διάσταση (πρακτική/επαγγελματική, αντί της συνήθους ακαδημαϊκής/επιστημονικής). Επίσης (πάλι: πάντα σε συνάρτηση με το αντίστοιχο γνωστικό αντικείμενο) είναι πολύ πιθανό το μάθημα να χρειαστεί να εμπλουτιστεί με ειδικού τύπου εκπαιδευτικό περιεχόμενο το οποίο να αφορά στην πρακτική εξάσκηση του ακροατηρίου του σε εργαστηριακές ασκήσεις μέσω του διαδικτύου (συνεδρίες εικονικών εργαστηρίων – virtual laboratory workshops).
Τις θέσεις αυτές τις διατυπώνω με την εμπειρία της συμμετοχής μου σε δύο προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Leonardo da Vinci και LLP Transversal), όπου έχει γίνει πράξη η συγκεκριμένη προσέγγιση εκπαίδευσης και διδακτικής ανταγωνιστικών προσόντων εξειδίκευσης σε νέες τεχνολογίες βάσεων δεδομένων. Για περισσότερες πληροφορίες, επιτρέψτε μου να συστήσω στον κάθε ενδιαφερόμενο μία επίσκεψη στη σελίδα http://dbtech.uom.gr/mod/resource/view.php?id=363 της διαδικτυακής πύλης της σύμπραξης DBTechNet (www.dbtechnet.org και http://dbtech.uom.gr) και επιλογή του υπερ-συνδέσμου “DBTech_EXT at ADBIS-2010”: ο επισκέπτης της συγκεκριμένης διαδικτυακής τοποθεσίας έχει τη δυνατότητα να δει τις διαφάνειες και να παρακολουθήσει τα σχετικά βίντεο που αφορούν σε έξι (6) παρουσιάσεις επί παραδοτέων του προγράμματος DBTech_EXT οι οποίες έγιναν πρόσφατα στο διεθνές συνέδριο ADBIS (Advances in Databases and Information Systems) το οποίο έλαβε χώρα στην πόλη Νόβι Σαντ της Σερβίας (20-24 Σεπτεμβρίου 2010). Στα παραδοτέα του συγκεκριμένου προγράμματος (το οποίο ολοκληρώνεται στις 31/12/2010) συμπεριλαμβάνονται οκτώ (8) αυτοτελείς συνεδρίες εικονικών εργαστηρίων (virtual laboratory workshops) σε σύγχρονα θέματα τεχνολογιών βάσεων δεδομένων. Στις εν λόγω συνεδρίες μπορεί να δηλώσει συμμετοχή ελεύθερα ο κάθε ενδιαφερόμενος, και να τις παρακολουθήσει μέσω του διαδικτύου, αποκτώντας γνώσεις και εξειδίκευση που μπορούν να κάνουν τη διαφορά για την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στην αντίστοιχη αγορά εργασίας.
Αν συμφωνήσουμε με τη συγκεκριμένη προσέγγιση όσον αφορά στην εξυπηρέτηση της προτεραιότητας που αναφέρεται στην πρώτη παράγραφο του παρόντος κειμένου, θα συμφωνήσουμε επίσης, πιστεύω, ότι μάλλον χρειάζεται να επανα-εξεταστεί ο περιορισμός τον οποίο θέτει το κείμενο του σχεδίου της πρόσκλησης και αφορά στην μη χρηματοδότηση του έργου της ανάπτυξης του ψηφιακού περιεχομένου μαθημάτων. Ο συγκεκριμένος περιορισμός λειτουργεί ως τροχοπέδη ειδικά στην περίπτωση των ΤΕΙ, όπου δεν υπάρχουν υποψήφιοι διδάκτορες οι οποίοι θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να χρηματοδοτηθούν και να συμβάλλουν στην εκπόνηση του συγκεκριμένου έργου. Ο διδάσκων/εκπαιδευτής χρειάζεται να έχει ένα ουσιαστικό, καλώς εννοούμενο, κίνητρο ώστε να αφιερώσει τον απαραίτητο χρόνο και ενέργεια στην ανάπτυξη και στην υποστήριξη του εκπαιδευτικού περιεχομένου του τύπου και της ποιότητας στην οποία αναφερόμαστε.
Όσον αφορά στη λειτουργική υποστήριξη των εικονικών εργαστηρίων στο διαδίκτυο, ίσως αξίζει να υπάρξει πρόβλεψη και για την προμήθεια και συντήρηση του κατάλληλου υπολογιστικού εξοπλισμού και του κατάλληλου λογισμικού. Πο συγκεκριμένα, αναφέρομαι σε υπηρεσία διαχείρισης εικονικών μηχανών (virtual machines) οι οποίες να είναι προσπελάσιμες μέσω ενός, όποιου, δημοφιλούς λογισμικού πλοήγησης (browser). Κατά τη γνώμη μου, αξίζει να υπάρξει πρόβλεψη για την προμήθεια, τη συντήρηση και τη διαχείριση ανάλογου είδους υπολογιστικού εξοπλισμού και λογισμικού στο επίπεδο ενός τυπικού (μεγάλου σε μέγεθος) ΑΕΙ, ή/και σε εθνικό επίπεδο (GUNet).
Ολοκληρώνω σχολιάζοντας την αναφορά που κάνει το κείμενο της προκήρυξης στην (πιθανή) ύπαρξη ξενόγλωσσων εκδόσεων του εκπαιδευτικού περιεχομένου: “…Εκπλήρωση συγκεκριμένων στόχων για πρόσβαση από Άτομα με Ειδικές Ανάγκες και προβολή στο εξωτερικό (πολύγλωσσες εκδόσεις όπου είναι δυνατόν)”. Κατά τη γνώμη μου, η δυναμική που εμπεριέχει το συγκεκριμένο, υπο προκήρυξη, προγράμμα προσφέρεται για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών ΑΕΙ όσον αφορά στην προσέλκυση φοιτητών (και επαγγελματιών, στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης της προτεραιότητας που αναφέρεται στην πρώτη παράγραφο του παρόντος) από γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα της Βαλκανικής χερσονήσου. Με αυτήν την έννοια, το κείμενο της προκήρυξης χρειάζεται να δίνει μεγαλύτερη έμφαση και να παρέχει κίνητρα για την ανάπτυξη ξενόγλωσσου εκπαιδευτικού περιεχομένου, με την προϋπόθεση ότι θα εξυπηρετείται (με μετρήσιμα, φυσικά, μεγέθη) ο συγκεκριμένος στόχος.
Με εκτίμηση,
Δ.Α. Δέρβος,
Καθηγητής,
Τμήμα Πληροφορικής,
Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης
Θα συμφωνήσω με τον κ.Θ. Μπράτιτση για ΜΗ “υποχρεωτική συμμετοχή όλων των τμημάτων ενός ιδρύματος με τουλάχιστον 2 πρότυπα μαθήματα”, καθώς έρχεται και σε αντίθεση με τις σημερινές εξαγγελίες του πρωθυπουργού για περιφερειακή διοίκηση των ΑΕΙ. Προτείνω δηλαδή οι προτάσεις να υποβληθούν σε επίπεδο ατομικό ή μικρής ομάδας (μέχρι 3 μέλη ΔΕΠ-ΕΠ από ένα ή περισσότερα ιδρύματα) και να κριθούν και σε επίπεδο περιφέρειας για ομοειδή μαθήματα. Π.χ. για το μάθημα Ρομποτική (που τυχαίνει και διδάσκω) και τα ομοειδή του μαθήματα, να εγκριθεί μία πρόταση για την περιφέρεια ΑΜ-Θ, μία για την Κ.Μακεδονία κ.ο.κ., ανάλογα με τις περιφέρειες που θα προκύψουν από τον Καλλικράτη στα ΑΕΙ (βεβαίως εφόσον πληροί κάποια ελάχιστα ποιοτικά κριτήρια). Με τον τρόπο αυτό, αφενός αναπτύσσονται οι πολυπόθητες συνεργασίες πανεπιστημίων – ΤΕΙ και αφετέρου κάθε περιφέρεια θα έχει τη δυνατότητα να δώσει το ακαδημαϊκό της στίγμα και να διαμορφώσει το δικό της “πρόγραμμα σπουδών” ηλεκτρονικής μάθησης.
Τέλος, όσον αφορά την ποιότητα των παραδοτέων, καθώς αυτά θα είναι ανοιχτά προσβάσιμα από όλους, είναι δύσκολο μια συγγραφική ομάδα να κάνει πρόχειρη δουλειά, εκθέτοντας το όνομά της με ένα “κακογραμμένο” ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό. Προσωπικά είμαι αισιόδοξος και περιμένω υψηλής ακαδημαϊκής ποιότητας εκπαιδευτικά υλικά από το συγκεκριμένο έργο.
Δρ.Η.Σαράφης
Τακτ.Αναπλ.Καθ. ΤΕΙ Καβάλας
1 Γενική τοποθέτηση
1.1 Ελληνικό Ανοικτό Εκπαιδευτικό Περιεχόμενο, Open Educational Resources (OER)
Ενώ η κατεύθυνση της Πρόσκλησης είναι για τη δημιουργία ελληνικού περιεχομένου στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην ουσία, όπως προτείνεται, το προς διαβούλευση κείμενο εστιάζεται στη δημιουργία υποδομών/πλατφορμών για την ανάρτηση του περιεχομένου, και αυτό χωρίς ολιστική προσέγγιση.
Ενώ η διεθνής τάση προκρίνει τη δημιουργία Ανοικτού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου με τον όρο Open Educational Resources (OER, http://en.wikipedia.org/wiki/Open_educational_resources ) και υπάρχουν σημαντικές κινήσεις προς αυτή σε άλλες χώρες παγκοσμίως, η συγκεκριμένη πρόσκληση δεν λαμβάνει υπόψη της την τάση αυτή για το Ελληνικό εκπαιδευτικό περιεχόμενο.
Ενδεικτικές περιπτώσεις σε άλλες χώρες είναι οι εξής:
• UK JISC Open educational resources programme, http://www.jisc.ac.uk/oer
• OpenCourseWare Universia: Δίκτυο πανεπιστημίων από τη Νότια Αμερική, την Ισπανία και την Πορτογαλία, http://ocw.universia.net
• Open University Netherlands, http://www.ou.nl/
• China Open Resources for Education, http://www.core.org.cn
• ΜΙΤ OpenCourseware, http://ocw.mit.edu/
Επίσης, οι περισσότερες προσπάθειες παγκοσμίως περιλαμβάνονται στο OpenCourseWare Consortium http://www.ocwconsortium.org/
Προτείνουμε να οργανωθεί από το Υπουργείο μία συνάντηση εργασίας (workshop) με ειδικούς από όλα τα Πανεπιστήμια σε σχέση με το θέμα του OER και γενικότερα των ανοικτών Ψηφιακών Συγγραμμάτων στην Ελλάδα. Από τα αποτελέσματα της συνάντησης εργασίας θα προκύψει η πολιτική των Ιδρυμάτων της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στο θέμα, η οποία και θα κατευθύνει το περιεχόμενο της σχετικής Πρόσκλησης του ΥΠΔΒΜΘ. Κάτι ανάλογο έγινε και στο Ηνωμένο Βασίλειο, δείτε Open Educational Resources International Symposium, UK Perspectives on Open Educational Resources
http://www.jisc.ac.uk/~/link.aspx?_id=781BB5D716324A258E5BBA57A9261EE6&_z=z
2 Ειδικές τοποθετήσεις
2.1 Δυισμός στη θεώρηση/αναζήτηση του εκπαιδευτικού υλικού
Η πρόσκληση ακολουθεί ένα δυισμό ανάλογα με τη μορφή του εκπαιδευτικού υλικού και το διακρίνει σε περιεχόμενο μαθημάτων και βιντεο διαλέξεις, γεγονός που δεν προωθεί μία ολιστική θεώρηση/αναζήτηση του εκπαιδευτικού υλικού και αναμένεται να προκαλέσει σύγχυση στην εκπαιδευτική κοινότητα, ιδίως αν τα ανοικτά ψηφιακά συγγράμματα διατίθενται από μία τρίτη πλατφόρμα, τον Εύδοξο, http://eudoxus.gr
Αυτό γίνεται πιο έντονα αντιληπτό στην οριζόντια δράση, που ενώ προτείνεται ένα κεντρικό μητρώο ελληνικών μαθημάτων, στην ουσία αυτό θα διαθέτει δύο πύλες χωρίς να προβλέπεται κάποια διασύνδεση μεταξύ τους:
i. Οριζόντια πύλη συγκέντρωσης μεταδεδομένων και αναζήτησης περιεχομένου βιντεοδιαλέξεων
ii. Οριζόντια πύλη συγκέντρωσης μεταδεδομένων και αναζήτησης ψηφιακών μαθημάτων
Η λογική αυτή διαπερνά και τις ιδρυματικές προτάσεις, όπου προβλέπονται πάλι δύο πλατφόρμες:
i. Ιδρυματική πύλη δημοσιοποίησης βιντεοδιαλέξεων
ii. Ιδρυματική πλατφόρμα ψηφιακών μαθημάτων
Στην ουσία η όλη προσέγγιση αντανακλά τις εσωτερικές τεχνικές ομάδες εργασίας του GUnet, χωρίς να λαμβάνει υπόψη την όποια πολιτική των Πανεπιστημίων και της χώρας γενικότερα για το εκπαιδευτικό περιεχόμενο στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση. Προτείνεται τουλάχιστον οι δύο πύλες να ενωθούν σε μία πύλη Greek Open Higher Education Resources, http://www.hoer.gr/, η οποία να μην λειτουργεί μόνο ως aggregation point, αλλά να επιτρέπει και την πρωτογενή ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού ανεξαρτήτως μορφής.
2.2 Προαιρετική η ιδρυματική πύλη δημοσιοποίησης βιντεοδιαλέξεων
Η ιδρυματική πύλη δημοσιοποίησης βιντεοδιαλέξεων μπορεί να μην είναι υποχρεωτική για τις Ιδρυματικές προτάσεις, καθώς απαιτεί πόρους για τη συντήρησή της από το Ίδρυμα και καθώς ήδη προβλέπεται η δυνατότητα φιλοξενίας βιντεοδιαλέξεων στην οριζόντια πλατφόρμα του GUnet. Στην ιδρυματική πρόταση να προβλέπεται η διάθεση πόρων για τη μεταφορά υπάρχοντος ιδρυματικού υλικού στην πλατφόρμα του GUnet, ενέργειες υποστήριξης, κλπ.
2.3 Περιεχόμενο και φιλοσοφία βιντεο-διαλέξεων
Πιστεύουμε ότι η δημιουργία και παροχή πρόσβασης σε βιντεοσκοπημένο εκπαιδευτικό υλικό είναι πολύ σημαντική δράση για να περιοριστεί αποκλειστικά σε απλά βίντεο διαλέξεων σε αμφιθέατρα κλπ, όπου το οπτικό πλεονέκτημα δεν προσθέτει απαραίτητα αξία στο περιεχόμενο για τον χρήστη, σε σχέση για παράδειγμα με ένα αποκλειστικά ηχητικό ή στατικό (κείμενο ή διαφάνειες) υλικό. Χωρίς να παραγνωρίζεται η αξία της διάλεξης, πιστεύουμε ότι η δράση θα πρέπει τουλάχιστον να αναφέρεται πρωτίστως σε σύνθετο και δυσπρόσιτο υλικό, όπου το βίντεο προσδίδει προστιθέμενο βάρος στη διδασκαλία του μαθήματος, όπως είναι η διεξαγωγή πειραμάτων και εργαστηριακών ασκήσεων (π.χ. προετοιμασία δοκιμίων), πρακτικές ασκήσεις (π.χ. θεατρικό παιχνίδι) ή ακόμα και απεικόνιση πραγματικών καταστάσεων (π.χ. ιατρικές επεμβάσεις και πρακτικές). Πρόκειται λοιπόν για υλικό του οποίου η αναπαράσταση ή η επανάληψη είναι δύσκολη από τους διδάσκοντες, αλλά εξαιρετικά απαραίτητη για τους φοιτητές.
Επίσης, θα πρέπει να τονιστεί ότι η ανάπτυξη περιεχομένου με μορφή επισημειωμένου βίντεο (annotated video) θα πρέπει να αφορά όχι μόνο την εκπαίδευση αλλά και μεταπτυχιακές σπουδές και την έρευνα, και συγκεκριμένα την καταγραφή διακεκριμένων ομιλητών, υλικό από μεταπτυχιακά σεμινάρια, επιστημονικά συνέδρια, στρογγυλές τράπεζες εργασίας κλπ. Επιπλέον θα πρέπει να δοθεί κατεύθυνση παραγωγής βίντεο εκλαΐκευσης και διάδοσης της επιστημονικής γνώσης από διδακτορική έρευνα, χρηματοδοτούμενη έρευνα (μεταδιδακτορική έρευνα, κλπ), διασύνδεσης του με άλλα αποτελέσματα έρευνας και τοποθέτησης τους στο κεντρικό αποθετήριο για την καλύτερη ευρετηρίαση και αναζήτηση.
Επιπρόσθετα θα πρέπει να επισημανθεί η δυσκολία «έκθεσης» των διδασκόντων σε βίντεο για λόγους κυρίως ψυχολογικούς. Στο παρελθόν αντίστοιχα έργα όπως αυτά της Πρόσκλησης 98 του ΕΠ ΚτΠ απέτυχαν στην επίτευξη δεικτών σχετικών με βιντεοδιαλέξεις. Προτείνουμε να μην τεθεί στόχος συγκεκριμένων μαθημάτων ανά Τμήμα, αλλά γενικότερος στόχος εκπαιδευτικού υλικού σε μορφή βίντεο συνολικά για το Ίδρυμα.
2.4 Περιφερειακά κέντρα η-μάθησης
Αφού εξεταστεί και στην προτεινόμενη επιστημονική συνάντηση, να δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας περιφερειακών κέντρων ηλεκτρονικής μάθησης, που να συγκεντρώνουν μέσω προγραμματικής συμφωνίας ένα σύνολο ιδρυμάτων ανά περιφέρεια ή γενικότερα ένα σύνολο ενδιαφερόμενων ιδρυμάτων. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορεί να υπάρχει μία εγκατάσταση της πλατφόρμας των ψηφιακών μαθημάτων (π.χ. ένα eclass ή οποιοδήποτε σύστημα open courseware )και μία εγκατάσταση της πλατφρόμας των βιντεοδιαλέξεων (αν τελικά απαιτείται) που να εξυπηρετεί το σύνολο των Ιδρυμάτων. Με τον τρόπο αυτό θα προκύψουν σημαντικές οικονομίες κλίμακας και τα Ιδρύματα θα επικεντρωθούν στην υποστήριξη των χρηστών και στη δημιουργία υλικού και όχι στη συντήρηση πλατφορμών.
2.5 Μακροχρόνια διατήρηση (preservation) εκπαιδευτικού υλικού
Ένας από τους δύο βασικούς σκοπούς της πράξης είναι η χρηματοδότηση των ιδρυμάτων για “την ανάπτυξη και διάθεση ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού”. Στα αποτελέσματα των έργων προβλέπεται η δημιουργία ενός μεγάλου όγκου τεκμηρίων ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού το οποίο, όπως προκύπτει από τις γενικές τεχνικές προδιαγραφές στην πρόσκληση, θα φιλοξενείται και θα αποθηκεύεται στη αντίστοιχη βάση δεδομένων της πλατφόρμας ψηφιακών μαθημάτων. Καθώς
– συνήθως η πρόσβαση στο υλικό είναι ελεγχόμενη και περιορισμένη ακόμα και μέσα στο ίδρυμα (π.χ. φοιτητές που παρακολουθούν το αντίστοιχο μάθημα)
– το υλικό μπορεί να αλλάζει (μορφή ή περιεχόμενο) για διαφόρους λόγους κατά διαστήματα με αποτέλεσμα να «χάνονται» σημαντικές εκδόσεις του κάθε τεκμηρίου
– ή το υλικό μπορεί να αποσύρεται από την πλατφόρμα για διαφόρους λόγους
είναι προφανές ότι δεν διασφαλίζεται η διατήρηση (preservation) αλλά και η χρήση του υλικού αυτού μακροχρόνια. Αν και το ζήτημα του τι υλικό θα πρέπει να διατηρείται μακροχρόνια είναι αντικείμενο συζήτησης, είναι πιστεύουμε αυτονόητο ότι για μεγάλο μέρος του υλικού αυτού, για την παραγωγή του οποίου έχουν επενδυθεί οικονομικοί και ανθρώπινοι πόροι και πλέον αποτελεί ιστορικό υλικό, θα πρέπει να υπάρξει πρόνοια διασφάλισης της φυσικής του ακεραιότητας και της χρήσης του, από την επιστημονική κοινότητα της χώρας.
Ως εκ τούτου θεωρούμε πολύ σημαντικό να υπάρχει πρόνοια ή απαίτηση για υλοποίηση δράσεων ή ενεργειών μακροχρόνιας διατήρησης και προστασίας του υλικού, αν είναι δυνατόν με την χρήση αντίστοιχων υποδομών-υπηρεσιών των ιδρυμάτων, όπως τα Ιδρυματικά Καταθετήρια (Institutional Repositories) των ιδρυμάτων που λειτουργούν με ευθύνη των Κεντρικών Βιβλιοθηκών των ιδρυμάτων.
2.6 Προαιρετική χρήση e-class
Θα πρέπει να είναι σαφώς καθορισμένο στην πρόσκληση, αν επιτρέπεται η χρήση άλλου ανοικτού λογισμικού ψηφιακών μαθημάτων. Ενδεικτικά στη διεύθυνση http://www.ocwconsortium.org/community/toolkit/technology/ocwplatforms αναφέρονται άλλες πλατφόρμες όπως eduCommons, Sakai, Moodle, Connexions που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποδομή open courseware στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πρόσκλησης. Εκτιμάται ότι θα πρέπει να γίνει προσπάθεια ώστε στο συγκεκριμένο κατάλογο με πλατφόρμες, να ενταχθεί και η πλατφόρμα e-class . Σε κάθε περίπτωση η Ιδρυματική πλατφόρμα θα πρέπει να διαθέτει τρόπους διαλειτουργικότητας με την προτεινόμενη Οριζόντια Πύλη Greek Open Higher Education Resources.
2.7 Ιδρυματική επιτροπή
Θεωρούμε ότι η συμμετοχή ενός εκπροσώπου από κάθε Τμήμα στην Ιδρυματική Επιτροπή τη μετατρέπει σε ένα δυσκίνητο όργανο, κυρίως για μεγάλα Ιδρύματα με πολλά Τμήματα. Στην περίπτωση του Πανεπιστημίου Πατρών μία τέτοια επιτροπή θα είχε 25 άτομα, γεγονός που θα την έκανε εξαιρετικά δυσλειτουργική. Προτείνουμε την αντικατάστασή του ενός εκπροσώπου ανά Τμήμα με τη συμμετοχή του Κοσμήτορα της Σχολής.
Για το Πανεπιστήμιο Πατρών
Η Επιτροπή Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών
Η Διεύθυνση Δικτύων και Μηχανοργάνωσης
Η Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης
Εκ μέρους του Α.Π.Θ προτείνονται οι παρακάτω τροποποιήσεις:
Η Κεντρική Μονάδα υλοποίησης που αναφέρεται στην παράγραφο 4 (Ειδικότερα θέματα) προτείνουμε από:
«ο συντονισμός και η υλοποίηση του έργου θα πρέπει να πραγματοποιηθεί από μια κεντρική μονάδα υλοποίησης σε ιδρυματικό επίπεδο, όπως το Κέντρο Λειτουργίας και Διαχείρισης Δικτύου (ΚΕΔ) του κάθε ιδρύματος. Η μονάδα αυτή θα έχει τον ρόλο του συντονιστή όλων των επιμέρους υπηρεσιών του ιδρύματος και εξειδικευμένων επιστημόνων στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Στόχος είναι η δημιουργία των κατάλληλων δομών υποστήριξης της ηλεκτρονικής μάθησης και παραγωγής πολυμέσων τα οποία πέρα από της βασικές δικτυακές υπηρεσίες να παρέχουν υποστήριξη και στα αντικείμενα της πρόσκλησης»
να διατυπωθεί ως εξής:
«Ο συντονισμός και η υλοποίηση του έργου θα πρέπει να πραγματοποιηθεί από μια κεντρική μονάδα σε ιδρυματικό επίπεδο. Η μονάδα αυτή θα συντονίζεται από μια από τις υπάρχουσες κεντρικές υποστηρικτικές μονάδες του ιδρύματος, όπως αυτό θεωρεί πρόσφορο ανάλογα με τις δομές που έχει αναπτύξει (π.χ. Κέντρο Λειτουργίας και Διαχείρισης Δικτύου (ΚΕΔ), βιβλιοθήκη κλπ) σε συνεργασία ή αυτόνομα με απόφαση του Ιδρύματος. Η μονάδα αυτή …. (να παραμείνουν οι προτάσεις όπως παραπάνω) … της πρόσκλησης».
Η Ιδρυματική Επιτροπή που αναφέρεται επίσης στην παράγραφο 4 προτείνουμε από:
«Για την υλοποίηση του έργου θα συσταθεί Ιδρυματική Επιτροπή που θα αποτελείται τουλάχιστον από εκπρόσωπο των αρχών του ιδρύματος, τον επιστημονικό υπεύθυνο του έργου, τον τεχνικό υπεύθυνο του έργου και έναν εκπρόσωπο του κάθε Τμήματος. Η Επιτροπή καταρτίζει το γενικό πλαίσιο των παρεμβάσεων σε σχέση με τα θέματα διάχυσης των αποτελεσμάτων και ενημέρωσης των μελών της Ακαδημαϊκής Κοινότητας του Ιδρύματος, στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου. Ειδικότερα ο εκπρόσωπος του Τμήματος θα αποτελεί τη διεπαφή της Επιτροπής με το Τμήμα και θα συμμετέχει στο συντονισμό των τοπικών δραστηριοτήτων, στην προαγωγή και διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου, καθώς και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των συναδέλφων του. Ο ρόλος του εκπροσώπου θα πρέπει να είναι αυτός του ενθαρρυντή προς τα άλλα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ στην ανάπτυξη ψηφιακών μαθημάτων και παραγωγή βίντεο-διαλέξεων.»
να διατυπωθεί όπως παρακάτω:
Για την υλοποίηση του έργου θα συσταθεί Ιδρυματική Επιτροπή που θα αποτελείται τουλάχιστον από εκπρόσωπο των αρχών του ιδρύματος, τον επιστημονικά υπεύθυνο του έργου, τον τεχνικό υπεύθυνο του έργου και τους εκπροσώπους των λειτουργικών και υποστηρικτικών μονάδων που συμμετέχουν στη μονάδα υλοποίησης. Η Επιτροπή καταρτίζει το γενικό πλαίσιο των παρεμβάσεων σε σχέση με τα θέματα διάχυσης των αποτελεσμάτων και ενημέρωσης των μελών της Ακαδημαϊκής Κοινότητας του Ιδρύματος, στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου. Το κάθε Τμήμα θα πρέπει να ορίσει εκπρόσωπο, ο οποίος θα αποτελεί τη διεπαφή της Επιτροπής με το Τμήμα και θα συμμετέχει στο συντονισμό των τοπικών δραστηριοτήτων, στην προαγωγή και διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου, καθώς και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των συναδέλφων του. Ο ρόλος του εκπροσώπου θα πρέπει να είναι αυτός του ενθαρρυντή προς τα άλλα μέλη ΔΕΠ/ΕΠ στην ανάπτυξη ψηφιακών μαθημάτων και παραγωγή βιντεο-διαλέξεων.
Προτείνεται επίσης το «Κέντρο υποστήριξης ηλεκτρονικής μάθησης και παραγωγής πολυμέσων (ΚΥΜΑ)» που αναφέρεται στο σχέδιο διαβούλευσης να μην είναι υποχρεωτικό για όλα τα ιδρύματα αλλά να προβλέπεται μόνο για αυτά τα οποία δεν διαθέτουν ήδη κάποια θεσμοθετημένη μονάδα που θα στηρίζει το έργο και θα παρέχει ενημέρωση / πληροφόρηση για το σύνολο των δραστηριοτήτων του έργου.
Χρήστος Μπαμπατζιμόπουλος
Πρόεδρος της Επιτροπής Εποπτείας των Πανεπιστημιακών
Βιβλιοθηκών του ΑΠΘ
Καλησπέρα σας,
Βάσει της συνταγματικής πρόνοιας του άρθρου 5Α, όλo το εκαπιδευτικό περιεχόμενο (όπως και η διάθεσή του) θα πρέπει να είναι προσβάσιμα και για φοιτητές με αναπηρία, γεγονός που φαίνεται να μην έχετε λάβει καθόλου υπόψη στο σχεδιασμό σας.
Επιπλέον, εφόσον το συγκεκριμένο έργο χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, τα αποτελέσματά του θα πρέπει να συνάδουν με το κανονιστικό πλαίσιο των Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013 και συγκεκριμένα να τηρείται η πρόνοια άρθρου 16 “Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και μη διάκριση” του Γενικού Κανονισμού των Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βάσει της οποίας θα πρέπει να διασφαλίζεται η προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία στα αποτελέσματα χρηματοδοτούμενων έργων.
Ως εκ τούτου, η μη προσβασιμότητα του ψηφιακού υλικού μπορεί να εγείρει νομικά μέτρα.
Με εκτίμηση
Κ. Δήμου
Νομικός
Η συγκεκριμένη πρόσκληση είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και προς τη σωστή κατεύθυνση. Μερικά από τα σημεία που θα μπορούσαν να βελτιωθούν είναι τα εξής:
1) Δεν αναφέρεται πουθενά η δυνατότητα (ή ακόμη και υποχρέωση) να βελτιώνουν τα Ιδρύματα τον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών τους εργαλείων με χρήση της ανάδρασης από τους φοιτητές τους. Οι φοιτητές, σαν τελικοί χρήστες αυτών των εκπαιδευτικών εργαλείων, είναι αυτοί που θα κρίνουν αν τα εργαλεία που θα δημιουργήσει το κάθε Ίδρυμα είναι αποτελεσματικά και προφανώς θα συνεισφέρουν στη βελτίωση των εκπαιδευτικών πρακτικών. Θα είναι η δυνατότητα χρήσης της ανάδρασης από τους φοιτητές ένα στοιχείο του ελάχιστου περιεχομένου της πρότασης; Ή θα είναι ένα στοιχείο που θα πρέπει να καλύπτουν όλες οι ιδρυματικές προτάσεις;
2) Θεωρώ ότι η πρόσκληση εμφανίζει μια σχετική προσκόλληση στη χρήση των βιντεο-διαλέξεων ή τη βιντεοσκόπηση διαλέξεων ως παραδοτέα της κάθε ιδρυματικής πρότασης. Η δημιουργία επιτυχημένων ψηφιακών διαλέξεων είναι μια αρκετά επίπονη διαδικασία. Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει καμμία αναφορά σε άλλα εκπαιδευτικά εργαλεία όπως, για παράδειγμα, podcasts ή interactive learning objects. Θα μπορούσαν τέτοια εργαλεία να αποτελούν παραδοτέα των ιδρυματικών προτάσεων που θα κατατεθούν.
3) Η αναφορά της πρότασης στα ΚΕΔ ως μονάδα συντονισμού των επιμέρους υπηρεσιών του ιδρύματος (σελ. 10, γραμμή 2) νομίζω ότι θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από όσα θα επιλύσει. Θα πρέπει τα ΚΕΔ να προσλάβουν πολυπληθές εξειδικευμένο προσωπικό για τη συγκεκριμένη ιδρυματική πρόταση και το προσωπικό αυτό θα πρέπει να διαθέτει πολλαπλές δεξιότητες. Αντ’ αυτού, προτείνεται η δημιουργία επιτροπής που θα συντονίζει την εκτέλεση της πρότασης σε κάθε επιμέρους Ίδρυμα και στην οποία θα συμμετέχει το ΚΕΔ ως εκτελεστικό όργανο. Δεν θα πρέπει τα ΚΕΔ να εξελιχθούν, μέσα από αυτή τη πρόσκληση, σε κέντρα δημιουργίας ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού ανεξάρτητου από τις ανάγκες και της απαιτήσεις τόσο των φοιτητών όσο και των μελών ΔΕΠ. Κάτι τέτοιο θα σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται μετά το πέρας της πρόσκλησης και αυτό, αν και θα ήταν το ιδεώδες, δεν φαίνεται να προβλέπεται από την παρούσα πρόσκληση.
4) Θα συμφωνήσω με τον κ. Γ. Κλαψόπουλο (7 Σεπτεμβρίου 2010, 23:43) στο εξής: Τέτοιες προσπάθειες όντως επιτυγχάνουν όταν υλοποιούνται από οριζόντιες και όχι κάθετες δομές σε ένα εκπαιδευτικό οργανισμό. Πρέπει, λοιπόν, οι ιδρυματικές προτάσεις να προβλέπουν τη δημιουργία οριζόντιων δράσεων που θα εμπλέκουν πολλές οργανικές μονάδες ενός ιδρύματος και κυρίως δεν θα αφήνουν μακριά από τη δημιουργική διαδικασία το διδακτικό προσωπικό. Οι ακαδημαϊκές δομές χαρακτηρίζονται από χαλαρή σύνδεση μεταξύ τους. Για την επιτυχή έκβαση μιας τέτοιας πρόσκλησης θα πρέπει οι δομές αυτές να συνδεθούν στενά, κάτι που μπορεί να γίνει με τη δημιουργία διαρκών επιτροπών που θα λειτουργούν σαν γέφυρες για όλα τα χαλαρά συνδεδεμένα και εμπλεκόμενα τμήματα του Ιδρύματος.
Σκαρλάτος Ντέντος
Επίκουρος Καθηγητής
Τμήμα Βιολογίας, Ε.Κ.Π.Α.
Παρατηρήσεις για την ενδιαφέρουσα σχεδιαζόμενη προκήρυξη:
1. Σχεδόν όλα τα χρήματα πρέπει να δίδονται για την ανάπτυξη περιεχομένου και ελάχιστα για την κεντρική οργάνωση και παρουσίαση αυτού. Αυτό θα συμβεί σχεδόν αυτόματα αν το περιεχόμενο είναι καλό. Συνεπώς τα 2.5 εκατ. ευρώ στο GUNET για το “μητρώο” είναι υπερβολικά πολλά χρήματα. Ανά μάθημα αυτό θα ξεπερνάει τα 500-1000 ευρώ, μόνο και μόνο για την ύπαρξη συνδέσμων προς τις ιδρυματικές ιστοσελίδες. Αυτό είναι τελείως περιττό.
2. Όλη η οργανωτική έμφαση πρέπει να δοθεί στο να φτιαχτεί, να δημοσιοποιηθεί και να συντηρείται στο χρόνο μια λίστα με συγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές που πρέπει να πληροί ένα “ψηφιακό μάθημα” για να εντάσσεται στη χρηματοδότηση, και αυτό θα πρέπει να ελέγχεται και μετά το πέρας της χρηματοδότησης για κάποιο διάστημα. Κατόπιν να αφεθούν οι δημιουργοί του περιεχομένου λίγο-πολύ ελεύθεροι να οργανώσουν το “ψηφιακό τους μάθημα” όπως θέλουν υλοποιώντας ταυτόχρονα ό,τι χρειάζεται ώστε να συμφωνεί με τις προδιαγραφές.
3. Θα πρέπει να υπάρχει και κάποιου είδους ουσιαστική “midterm” κρίση των εγκεκριμένων “ψηφιακών μαθημάτων” και μάλιστα κυρίως από ανθρώπους που είναι ειδικοί στο αντίστοιχο περιεχόμενο και δευτερευόντως μόνο σε τεχνικό επίπεδο (τρόπο παρουσίασης και οργάνωσης του ψηφιακού μαθήματος). Η έμφαση πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα στο καλό περιεχόμενο και αυτό μόνο οι αντίστοιχοι ειδικοί μπορούν να το κρίνουν. Αλλιώς θα καταλήξει το πρόγραμμα να χρηματοδοτεί ιστοσελίδες με “bells and whistles” και λίγη ουσία.
4. Το πρόγραμμα είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία για να υποστηριχθούν μεταπτυχιακοί φοιτητές σε αντικείμενα που έχουν έντονη ενασχόληση με την εκπαιδευτική διαδικασία χωρίς να έχουν ιδιαίτερη ερευνητική χρηματοδότηση (παράδειγμα αντικειμένων: θεωρητικά μαθηματικά και φυσική, ανθρωπιστικές σπουδές γενικά). Πρέπει να σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο το πρόγραμμα που να διευκολύνει την επ’ αμοιβή απασχόληση μεταπτυχιακών φοιτητών οι οποίοι μπορούν, επιβλεπόμενοι από αντίστοιχους καθηγητές, να συμβάλλουν πολύ στη διαμόρφωση του υλικού (παράδειγμα στα μαθηματικά: συγγραφή λύσεων ασκήσεων, απάντηση σε απορίες που εκφράζονται σε ένα forum, κ.ά.). Ορθώς αποκλείεται η αμοιβή για ανάπτυξη του περιεχομένου από ΔΕΠ.
5. Παραδείγματα ψηφιακού υλικού στο Τμήμα Μαθηματικών του Πανεπ. Κρήτης (με μηδενικό άμεσο κόστος):
Σημειώσεις και κείμενα online:
http://fourier.math.uoc.gr/~mathweb/lecture-notes.html
Μαθήματα με online παρουσία:
http://fourier.math.uoc.gr/~mathweb/coursewp.html
Βιντεοδιαλέξεις: υψηλό κόστος για χαμηλό προσδοκώμενο όφελος/αποτέλεσμα, σε σχέση με τις υπόλοιπες μορφές ασύγχρονης μάθησης και επικοινωνίας.
————————
1. Όπως είναι γνωστό, στόχος της ηλεκτρονικής μάθησης και επικοινωνίας (και ιδιαίτερα των ασύγχρονων μορφών της) δεν είναι η “μεταφορά” στο διαδίκτυο των παραδοσιακών μορφών «μετωπικής» διδασκαλίας που λαμβάνει κατά κύριο λόγο κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος – διάλεξης… Στόχος είναι συνήθως η προαγωγή νέων μορφών μάθησης/επικοινωνίας στη βάση σχετικών θεωριών μάθησης.
2. Ακόμα περισσότερο, η βιντεοσκόπηση μιας διδασκαλίας – διάλεξης καταλήγει κατά μεγάλο ποσοστό να αφορά τη βιντεοσκόπηση των διαφανειών ή ηλεκτρονικών παρουσιάσεων που προβάλει ο/η διδάσκοντας/ουσα μέσα στην αίθουσα, (βλέπε στο http://videolectures.net/) με όλα τα αδύνατα σημεία ευκρίνειας, φωτισμού, ήχου, σκηνοθεσίας και συμμετοχής των ατόμων που θα αναφερθούν παρακάτω.
Επομένως, ως προς τη μεταφορά μιας εισήγησης στο ηλεκτρονικό μέσο, είναι σαφώς πιο αποτελεσματικό να αναρτήσει κανείς στο διαδίκτυο, απευθείας την ηλεκτρονική του παρουσίαση ή άλλο εποπτικό υλικό (με ηχητική αφήγηση, εφόσον αυτό είναι απαραίτητο). Από τεχνικής πλευράς κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει στο γραφείο του χρήστη, με απλά μέσα και τη δυνατότητα δοκιμών και διορθώσεων!
3. Τα τεχνικά προβλήματα βιντεοσκόπησης μιας διάλεξης σε αίθουσα είναι πολλά και δυσεπίλυτα ενώ η σχετική διαδικασία απαιτεί χρόνο και τεχνικά μέσα, εφόσον θέλουμε το αποτέλεσμα να είναι ικανοποιητικό. Για να έχει ένα ελάχιστο επίπεδο ποιότητας το υλικό των βιντεοδιαλέξεων και να μην μοιάζει με ερασιτεχνική λήψη βίντεο, (όπως πολλές φορές βλέπουμε στο http://videolectures.net/) πρέπει να αντιμετωπιστούν τα παρακάτω σοβαρά προβλήματα.
3.1 Η ηχοληψία παρουσιάζει σοβαρές τεχνικές δυσκολίες, εφόσον θέλουμε να καταγράψουμε καθαρά την ομιλία του εισηγητή (χωρίς θορύβους περιβάλλοντος, κτλ) και ιδιαίτερα τους διαλόγους που λαμβάνουν χώρα μεταξύ εισηγητή και ακροατηρίου (απαιτούνται πολλά μικρόφωνα κατάλληλης τεχνολογίας, κονσόλα ρύθμισης του ήχου, ηχολήπτη, κτλ).
3.2 Αντίστοιχα προβλήματα υπάρχουν με το ζήτημα του φωτισμού και της ποιότητας του βίντεο, αφού δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστούν χωρίς επιπλέον φωτιστικά, προβλήματα με σκιές, backlight, ανομοιόμορφης κατανομής φωτός, κτλ).
3.3 Σχετικά είναι και τα ζητήματα σκηνοθεσίας και λήψης του βίντεο όπου για να είναι ικανοποιητικό το αποτέλεσμα απαιτούνται τουλάχιστον δύο κάμερες με αντίστοιχους χειριστές που κατά περίπτωση θα εστιάζουν στο κοινό, τον εισηγητή, την οθόνη προβολής, κτλ.
3.4 Βεβαίως απαιτείται διαδικασία ψηφιακού μοντάζ των διαφορετικών πλάνων των καμερών και συγχρονισμού του ήχου, που με τη σειρά τους απαιτούν ειδικό λογισμικό, εξοπλισμό και βέβαια πάρα πολύ χρόνο!
4. Η ύπαρξη των παραπάνω τεχνικών μέσων σε μια αίθουσα διδασκαλίας ή διαλέξεων συνήθως επηρεάζει αρνητικά τη συμπεριφορά των εισηγητών και του ακροατηρίου, με πολλές συνέπειες στην ουσιαστική διαδικασία επικοινωνίας και μάθησης. (Ο εισηγητής έχει τρακ, το κοινό είναι συγκρατημένο και επιδιώκει ανωνυμία, κτλ)
Η βιντεοσκόπηση ενός μαθήματος, απαιτεί συμμετοχή και κατάλληλη ψυχολογική κατάσταση από πλευράς του εισηγητή, κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό (ακόμα και για έμπειρους κατά τα λοιπά «δασκάλους»). Αναμένεται ότι θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα και τριβές, όχι λόγω κακής πρόθεσης αλλά λόγω αδυναμίας των υποκειμένων να ανταπεξέλθουν στο ρόλο του τηλε-διδάσκαλου…
5. Η αποθήκευση, διαχείριση και μετάδοση των βιντεοδιαλέξεων απαιτεί σημαντικούς πόρους ακαδημαϊκών συστημάτων, μέσων αποθήκευσης και δικτύων μετάδοσης δεδομένων. Πολύ περισσότερους από κάθε άλλη δραστηριότητα.
6. Το έργο που αφορά τις βιντεοδιαλέξεις και τη διαχείριση των δεδομένων αυτών αναμένεται (σύμφωνα και με την κατανομή της πρόσκλησης) να απορροφήσει μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης.
7. Το μοναδικό ίσως πλεονέκτημα αυτού του μέσου είναι η καταγραφή και αναπαραγωγή στο διαδίκτυο του διαλόγου και των διαδράσεων που λαμβάνει χώρα μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Ακόμα όμως και αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως τη συμπεριφορά του φοιτητικού κοινού (που όπως είπαμε είναι συνήθως συγκρατημένο και διστακτικό). Επίσης, κατά κανόνα, λόγω χρονικών περιθωρίων ο διάλογος αυτός είναι συνήθως σύντομος και σε κάθε περίπτωση υπολείπεται του διαλόγου που υπάρχει στην ασύγχρονη ηλεκτρονική μάθηση.
Συμπερασματικά, η πανεπιστημιακή κοινότητα και γενικότερα το κράτος θα αναλάβει ένα μεγάλο κόστος, (σε χρόνο, χρήμα, μέσα και οργάνωση) για να πετύχει αποτελέσματα αμφίβολης ποιότητας, πετυχαίνοντας με μέτρια ποιότητα και υψηλό κόστος, στόχους που μπορεί να επιτευχθούν αποτελεσματικότερα και οικονομικότερα με άλλα εργαλεία της ασύγχρονης ηλεκτρονικής μάθησης.
Με βάση τα ανωτέρω, και πάντα κατά τη γνώμη του γράφοντος, θα έπρεπε να αναθεωρηθεί τουλάχιστον ως προς το εύρος εφαρμογής (μπορεί να εξεταστεί για την περίπτωση π.χ. εργαστηριακών μαθημάτων και πειραμάτων).
Εκπροσωπώ το Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ) του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Η παρούσα πρόσκληση με χαροποιεί ιδιαίτερα. Όλοι γνωρίζουμε ότι σε όλα τα Τριτοβάθμια Ιδρύματα Εκπαίδευσης αναπτύσσεται κάθε χρόνο τεράστιος όγκος υλικού και αναλώνονται πολλές ανθρωποημέρες για το σκοπό αυτό. Στο ΕΑΠ, έχουμε προχωρήσει σχεδόν από την αρχή λειτουργίας του Ιδρύματος στην ανάπτυξη και διάθεση ψηφιακού υλικού, και επειδή συνεργαζόμαστε για το σκοπό αυτό με μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και ερευνητές από πολλά και διαφορετικά Ιδρύματα, χρειάστηκε να αναπτύξουμε ειδικές δομές και διαδικασίες, ώστε να διασφαλίζουμε την ανάπτυξη ψηφιακού υλικού υψηλής ποιότητας και την έγκαιρη διάθεσή του στους φοιτητές. Πρόκειται για διαδικασίες που πρέπει απαραίτητα να υιοθετηθούν σε ιδρυματικό επίπεδο και σε πολλές περιπτώσεις απαιτούν αλλαγή της κουλτούρας των εμπλεκομένων πλευρών, κάτι που καθιστά δύσκολη την άμεση αποδοτική εφαρμογή τους.
Ευελπιστώ ότι η παρούσα πρόσκληση θα αποτελέσει ένα πρώτο και σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης, ελεύθερης διάθεσης και ανταλλαγής πιστοποιημένης ποιότητας ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού.
Συνοψίζω στη συνέχεια τις προτάσεις μου στο κείμενο της πρόσκλησης.
1. Θεωρώ αναγκαίο κάθε Ίδρυμα να διαθέτει μια Ιδρυματική Δομή, η οποία θα έχει την ευθύνη εφαρμογής των διαδικασιών ανάπτυξης και διάθεσης του εκπαιδευτικού υλικού. Το κάθε Ίδρυμα θα ορίσει το ίδιο τη μορφή της Δομής αυτής και προφανώς έχει τη δυνατότητα να επιλέξει να αναθέσει τις αρμοδιότητες αυτές σε μια υφιστάμενη δομή. Το ζητούμενο δηλαδή από την πρόσκληση θα πρέπει να είναι να τεκμηριώσει το κάθε Ίδρυμα τη δομή που θα χειριστεί το αντικείμενο αυτό και την επάρκειά της για την επίτευξη των στόχων που θέτει η πρόσκληση. Στο ΕΑΠ, έχει ιδρυθεί – από τον ιδρυτικό ήδη νόμο του ΕΑΠ – συγκεκριμένη οριζόντια δομή, το Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ), στο οποίο έχουν ανατεθεί πολλές από τις αρμοδιότητες που σύμφωνα με την πρόσκληση ανήκουν στην αναφερόμενη Ιδρυματική Επιτροπή. Ενδεχομένως παρόμοιες δομές να υπάρχουν ήδη και σε άλλα Ιδρύματα. Επιπλέον, προτείνω να έχει το κάθε Ίδρυμα τη δυνατότητα λεπτομερούς καθορισμού της σύνθεσης και των αρμοδιοτήτων της Δομής, οι οποίες θα πρέπει να βρίσκονται εντός πλαισίου πολιτικών που θα καθορίζει η πρόσκληση.
2. Στις αρμοδιότητες της Ιδρυματικής Δομής θα πρέπει να προστεθεί η πιστοποίηση της ποιότητας του ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού και να δοθεί έμφαση στη δραστηριότητα αυτή. Στο ΕΕΥΕΜ έχουμε ήδη πιστοποιήσει κατά ISO τις διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού που εφαρμόζουμε. Προτείνω λοιπόν να εισαχθεί ξεχωριστή υπο-ενότητα στην ενότητα (4) Ειδικότερα Θέματα, στην οποία θα αναφέρεται ρητά ότι είναι επιλέξιμες δράσεις πιστοποίησης και προτυποποίησης.
3. Επιπλέον, θεωρώ ότι η στην Οριζόντια Δράση θα πρέπει να προβλεφθεί η ανάπτυξη συγκεκριμένου πλαισίου η/και υπηρεσιών πιστοποίησης για την ένταξη των courses στο μητρώο. Οι υπηρεσίες αυτές μπορεί να υποστηρίζουν αξιολόγηση της μορφής του υλικού (μέσω τεχνικής αξιολόγησης), του περιεχομένου (μέσω peer review ή άλλης ανάλογης μεθόδου), της διαδικασίας ανάπτυξης κλπ.
4. Τέλος, προτείνω η πλατφόρμα που θα αναπτυχθεί στην Οριζόντια Δράση να υποστηρίζει social tagging του ψηφιακού υλικού (από αυτούς που το χρησιμοποιούν), σε συνεργασία με τα συστήματα που θα αναπτυχθούν για κάθε Ίδρυμα στο πλαίσιο της Ψηφιακής Σύγκλισης ΑΕΙ/ΤΕΙ
Αχιλλέας Καμέας
Επίκουρος Καθηγητής ΣΘΕΤ ΕΑΠ
Διευθυντής ΕΕΥΕΜ ΕΑΠ
Αρκετά φιλόδοξη πρωτοβουλία αλλά αν ακολουθήσει το παράδειγμα/μοντέλο υλοποίησης των προγραμμάτων Αναμόρφωσης Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών των ΑΕΙ όπως αυτά σχεδιάσθηκαν και υλοποιήθηκαν στα πλαίσια του ΕΠΕΑΚ του Γ’ ΚΠΣ, τότε η εμπειρία λέει πως η πιθανότητα μερικής/ολικής αποτυχίας είναι μεγάλη.
Εννοώντας αποτυχία, δεν εννοώ βέβαια την επιτυχημένη ολοκλήρωση του προγράμματος, αλλά την επιτυχή ένταξη δομών και διαδικασιών στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία του εκάστοτε τμήματος με στόχο την ουσιαστική βελτίωση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών προς τους φοιτητές.
Κατά τη γνώμη μου μεταξύ άλλων, 3 είναι τα βασικά στοιχεία επιτυχίας μιας τέτοιας προσπάθειας:
1) η αλλαγή στο καθεστώς που διέπει το τρόπο λειτουργίας των ΑΕΙ σε προπτυχιακό επίπεδο ώστε να καλύπτει θεσμικά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση,
2) η απόκτηση συγκεκριμένων ψηφιακών δεξιοτήτων απο τα μέλη της ακαδημαικής κοινότητας, και
3) η ύπαρξη εξειδικευμένου προσωπικού που θα στηρίξει μόνιμες δομές Υποστήριξης και Σχεδιασμού Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Περιεχομένου σε επίπεδο Σχολής/Τμήματος στα πρότυπα επιτυχημένων μοντέλων του εξωτερικού.
Προτείνουμε τις παρακάτω προσθήκες οι οποίες καθιστούν στρατηγικό το ρόλο των Ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών στο συγκεκριμένο εγχείρημα.
Σελίδα 9 (3) Κρίσιμες παρεμβάσεις μια γραμμή πριν το τέλος
Προτείνουμε η παρακάτω παράγραφος
Διασύνδεση των προτάσεων όσο και των υπηρεσιών που θα αναπτυχθούν με θεσμοθετημένες δομές του Πανεπιστημίου ή ΤΕΙ (π.χ. Κέντρα Δικτύων κ.λπ.), με την παράλληλη εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ένταξη τους στις υπάρχουσες δομές και τη διατηρησιμότητά τους.
Να συμπληρωθεί ως εξής
Διασύνδεση των προτάσεων όσο και των υπηρεσιών που θα αναπτυχθούν με θεσμοθετημένες δομές του Πανεπιστημίου ή ΤΕΙ (π.χ. Κέντρα Δικτύων, Βιβλιοθήκες κ.λπ.), με την παράλληλη εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ένταξη τους στις υπάρχουσες δομές και τη διατηρησιμότητά τους.
Σελίδα 10 Προδιαγραφές για τα ψηφιακά μαθήματα
Κάτω από τον πίνακα νομίζουμε ότι πρέπει να ενταχθεί η παρακάτω πρόταση
Σε σχέση με τα παραπάνω επιβάλλεται η συνεργασία με τις Κεντρικές Βιβλιοθήκες των Ιδρυμάτων ώστε να υπάρχει εναρμόνιση με τις καθιερωμένες βιβλιογραφικές πρακτικές σε ότι αφορά στη δομημένη προσέγγιση της ταξινόμησης, ανάκτησης και διαχείρισης των πληροφοριών που αναφέρονται στην έντυπη και ηλεκτρονική βιβλιογραφία καθώς και η διασύνδεση με τα Ιδρυματικά αποθετήρια που αυτές διαχειρίζονται.
Γρηγόρης Τζανοδασκαλάκης,
Υπηρεσία Τεχνολογιών Πληροφόρησης Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης Πανεπιστημίου Κρήτης
Το αντικείμενο της πρόσκλησης είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, ενώ παράλληλα αξιοποιεί τα αποτελέσματα αντίστοιχων δράσεων που υλοποιήθηκαν από τα Ιδρύματα στα πλαίσια Έργων του Γ΄ ΚΠΣ των Ενεργειών της “Αναμόρφωσης των Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών” και των “Βιβλιοθηκών” του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ ή του ΕΠ “Κοινωνία της Πληροφορίας” (εγκατάσταση-ανάπτυξη πλατφορμών e-learning όπως e-class, Blackboard κλπ. και δημοσίευση ψηφιακού υλικού μαθημάτων).
Σχετικά με το περιεχόμενο της πρόσκλησης και ιδιαίτερα όσον αφορά το συντονισμό και την υλοποίηση του έργου (σελ. 9-10 της υπό διαβούλευση πρόσκλησης) η γνώμη μου είναι ότι δεν θα πρέπει να αναφέρονται ονομαστικά τα Κέντρα Λειτουργίας και Διαχείρισης Δικτύου (ΚΕΔ) των Ιδρυμάτων ως πιθανές κεντρικές μονάδες συντονισμού/υλοποίησης για τους εξής λόγους:
α) ο επιτυχής συντονισμός και η υλοποίηση μιας τέτοιας κλίμακας ιδρυματικού έργου απαιτεί την ουσιαστική συμμετοχή/εμπλοκή εξειδικευμένου προσωπικού (επιστήμονες και τεχνικοί) από διάφορες οργανικές μονάδες των ιδρυμάτων (π.χ. Κέντρα Δικτύων, Βιβλιοθήκες, Ακαδημαϊκά Τμήματα) και όχι αποκλειστικά μηχανικών δικτύων & επιστημόνων πληροφορικής που στελεχώνουν τα Κέντρα Δικτύων (βλ. και σχετικούς συνδέσμους στην τελευταία παράγραφο του παρόντος),
β) η θεσμοθέτηση και η στελέχωση των Κέντρων Δικτύων ποικίλλει πάρα πολύ στα διάφορα ιδρύματα (π.χ. από πολύ καλή έως εντελώς ανεπαρκής) και
γ) η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι τέτοιες προσπάθειες επιτυγχάνουν όταν υλοποιούνται από οριζόντιες και όχι κάθετες δομές μέσα σε ένα οργανισμό, δηλαδή από ομάδες έργου που εμπλέκουν προσωπικό από διάφορες οργανικές μονάδες ενός ιδρύματος.
Κατά συνέπεια προτείνω όπως στη σελ. 9 στην παρ. “(3) Κρίσιμες Παρεμβάσεις” αφαιρεθεί η παρένθεση “(π.χ. Κέντρα Δικτύων κ.λπ.)” και να παραμείνει μόνο η φράση “με θεσμοθετημένες δομές του Πανεπιστημίου ή ΤΕΙ” που προηγείται. Παράλληλα πρέπει να τονιστεί πιο έντονα η απαίτηση για την εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου για την ένταξη των δράσεων στις υπάρχουσες δομές και τη διατηρησιμότητά του. Επίσης στην επόμενη παρ. “(4) Ειδικότερα Θέματα” της ίδιας σελίδας μετά τη φράση “κεντρική μονάδα υλοποίησης σε ιδρυματικό επίπεδο” προτείνεται να αφαιρεθεί η αναφορά στα ΚΕΔ και να αντικατασταθεί από κείμενο που θα υποχρεώνει τα ιδρύματα να αναφέρουν ποια θα είναι η κεντρική μονάδα υλοποίησης περιγράφοντας αναλυτικά τον τρόπο θεσμοθέτησης, στελέχωσης και λειτουργίας της (εξυπακούεται ότι αν κάποιο ίδρυμα θέλει να ορίσει το Κέντρο Δικτύων του ως κεντρική μονάδα υλοποίησης θα μπορεί να το κάνει). Επιπρόσθετα αν για οποιουσδήποτε λόγους (π.χ. επιλεξιμότητας) κάποια οργανική μονάδα των ιδρυμάτων δεν θα πρέπει να εμφανιστεί ως κεντρική μονάδα υλοποίησης, αυτή θα πρέπει να αναφέρεται σαφώς στην πρόσκληση, όπως επίσης και η αιτιολογία αποκλεισμού.
Διαφωνώ πλήρως με την άποψη ότι οι κάθετες δράσεις δεν θα πρέπει να είναι ιδρυματικές. Αντίθετα πιστεύω ότι αναγκαία συνθήκη επιτυχίας τέτοιων δράσεων είναι η σαφής δέσμευση του ιδρύματος με τη συγκρότηση, προώθηση και εφαρμογή αντίστοιχης ιδρυματικής πολιτικής, καθώς ένα από τα βασικότερα προβλήματα ακαδημαϊκής κουλτούρας που σήμερα αντιμετωπίζουν τα Ελληνικά Πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ προέρχεται από το γεγονός ότι λειτουργούν πολύ περισσότερο ως συνασπισμοί ανεξάρτητων ακαδημαϊκών Τμημάτων (ή ακόμη χειρότερα Προγραμμάτων Σπουδών) και πολύ λιγότερο ως ενιαίοι ακαδημαϊκοί οργανισμοί με συγκροτημένες ιδρυματικές πολιτικές και φυσιογνωμία (πολύ σημαντική θεωρώ ότι είναι στην παρούσα πρόσκληση η πρόβλεψη για τη λειτουργία της σχετικής ιδρυματικής επιτροπής (σελ. 10) η οποία μπορεί να εξασφαλίσει την απαραίτητη γέφυρα με τους διδάσκοντες/ερευνητές των ιδρυμάτων).
Άλλωστε αρκεί μια απλή ματιά στην αντίστοιχη διεθνή εμπειρία και πρακτική (και βιβλιογραφία) για να διαπιστώσει κανείς τον ιδρυματικό και οριζόντιο τρόπο οργάνωσης και παροχής των σχετικών ψηφιακών υπηρεσιών (παραθέτω από κάτω μερικές σχετικές υπερσυνδέσεις):
http://ocw.mit.edu/about/ocw-team/
http://www.campus.manchester.ac.uk/elearning/uomelearning/supportstructure/
http://www.ict.ox.ac.uk/odit/ITcoordination/model.xml
http://www.ict.ox.ac.uk/strategy/sg-members.xml
http://ets.berkeley.edu/
http://ets.berkeley.edu/about-ets
Εύχομαι καλή επιτυχία στην υλοποίηση του φιλόδοξου αυτού προγράμματος.
Γιάννης Κλαψόπουλος
Προϊστάμενος Βιβλιοθήκης & Κέντρου Πληροφόρησης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Αξιόλογη σκέψη και πλήρως συμβατή με τις πεποιθήσεις όλων, όσοι είμαστε υπέρ του “μοιράζεσθε”.
Μια σημαντική παρατήρηση αφορά στο διαχωρισμό των επιμέρους έργων και τις απαιτήσεις συμμετοχής. Η παρατήρηση έχει δύο συνιστώσες:
1. Αναφορικά με την οριζόντια δράση ανάπτυξης της κοινής πλατφόρμας διαμοιρασμού, θεωρώ ορθότερη τη δημιουργία μιας “εθνικής επιτροπής”, που θα αποτελείται από εκπροσώπους όλων των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, ώστε να υπάρξει κοινός σχεδιασμός. Να υπάρξει τουλάχιστον ένας εκπρόσωπος ανά ίδρυμα (προτιμώτερο είναι να υπάρχουν 2 μέλη ΔΕΠ και ένας εκ των υπηρεσιών πληροφορικής) και να πραγματοποιηθεί εναρκτήρια συνάντηση κατά πρόσωπο. Ακολουθώντας τα πρότυπα ανάπτυξης του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου, είναι σημαντικό να υπάρχει κοινή στρατηγική και εξαρχής κοινός σχεδιασμός υπηρεσιών. Αντικείμενο των εργασιών αυτής της επιτροπής είναι η σύνταξη όλων των προδιαγραφών που αφορούν τα ψηφιακά μαθήματα, αλλά και την πλατφόρμα φιλοξενίας αυτών.
2. Η δεύτερη συνιστώσα αφορά το κομμάτι των ιδρυματικών προτάσεων. Ο προτεινόμενος τρόπος καθιστά την όλη προσπάθεια αρκετά “δυσκίνητη”. Η υποχρεωτική συμμετοχή όλων των τμημάτων ενός ιδρύματος με τουλάχιστον 2 πρότυπα μαθήματα ανά τμήμα, ενδεχομένως να αποτρέψει τη συμμετοχή αξιόλογων ατόμων (μελών ΔΕΠ), με όρεξη και καινοτόμες ιδέες, απλά και μόνο γιατί ενδεχομένως οι συνάδελφοί τους να μην μπορούν/θέλουν/δύνανται να τους “ακολουθήσουν”.
Η δική μου αντιπρόταση είναι να ολοκληρωθεί πρώτα αυτό που περιγράφω στην 1η συνιστώσα. Κατόπιν, κάθε ενδιαφερόμενος, ατομικά, να υποβάλει αιτήματα συμμετοχής στο πρόγραμμα. Από τις προδιαγραφές της “εθνικής επιτροπής” θα προκύπτουν άμεσα τα χαρακτηριστικά του τεχνικού εξοπλισμού που πρέπει να υπάρχει σε επίπεδο ιδρύματος. Αυτός ο εξοπλισμός μπορεί να παρέχεται αυτόματα με την υποβολή της πρώτης πρότασης από οποιοδήποτε μέλος ενός ιδρύματος, εφάπαξ (μία φορά μόνο ανά ίδρυμα) και θα αφορά κεντρικούς εξυπηρετητές και λοιπό εξοπλισμό και λογισμικά. Εν συνεχεία, κάθε πρόταση θα έχει συγκεκριμένο έργο να διεκπαιρεώσει (ανάπτυξη ψηφιακού μαθήματος, με πολύ συγκεκριμένες προδιαγραφές) και θα υπάρχει ένα σύνολο πιθανού εξοπλισμού που θα μπορεί να αιτηθεί (κάμερες, μικρόφωνα, κλπ). Έτσι θα υπάρξει πλήρης ομοιομορφία στην ανάπτυξη και της κεντρικής υπηρεσίας, αλλά και των μαθημάτων.
Τέλος, θα μπορούσε να υπάρξει μια ακόμα μίνι-προκήρυξη, για τυχόν καινοτόμες ιδέες που να μπορούν να προσαρτηθούν στον κεντρικό σχεδιασμό, ως υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας.
Ευελπιστώ όλα αυτά να υλοποιηθούν όπως πρέπει και να μην υπάρχουν φαινόμενα ΘΑΛΗ και ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΥ, όπου πολλές από τις προτάσεις απαξιώνονται μέχρι να εγκριθούν. Θεωρώ ότι το ακαδημαϊκό προσωπικό είναι έτοιμο να φέρει εις πέρας ένα τέτοιο έργο, ειδικότερα επειδή περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό νέων και δραστήριων συναδέλφων.
Επιτέλους….. Το ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό είναι κάτι που θα αναβαθμίσει την εκπαιδευτική διαδικασία και πιστεύω ότι σε αυτό το θέμα μπορούμε να ακολουθήσουμε τα πρότυπα της open library του MIT!!! Παραθέτω και ένα παράδειγμα ενός εξαιρετικού βιβλίου που είναι ελεύθερο προς χρήση με θέμα την αειφόρο ανάπτυξη (http://www.withouthotair.com/ book of David JC MacKay). Σαφώς η ψηφιακή εκπαίδευση είναι ο ορισμός της διάχυσης της γνώσης ιδιαίτερα ως open access……
Η διαβούλευση έχει ολοκληρωθεί.